Lối thoát nạn: Quy định, tiêu chuẩn và giải pháp an toàn 2025

Trong những tình huống khẩn cấp như cháy nổ hay động đất, lối thoát nạn không chỉ là yếu tố sống còn mà còn là yêu cầu bắt buộc trong thiết kế xây dựng hiện đại. Năm 2025 đánh dấu nhiều thay đổi trong quy định và tiêu chuẩn an toàn, đòi hỏi mỗi cá nhân và đơn vị thi công phải hiểu rõ và áp dụng đúng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn cập nhật đầy đủ, dễ hiểu và thực tiễn nhất về lối thoát nạn, cùng các giải pháp tối ưu đang được áp dụng hiện nay.

Lối thoát nạn là gì?

Lối thoát nạn là tuyến đường di chuyển khẩn cấp giúp người trong công trình thoát hiểm an toàn khi xảy ra hỏa hoạn, sự cố kỹ thuật hoặc thiên tai. Theo quy chuẩn QCVN 06:2022/BXD, lối thoát nạn phải đảm bảo liên tục, không bị cản trở và dẫn trực tiếp ra nơi an toàn. Cấu tạo thường bao gồm hành lang, cầu thang, cửa chống cháy và các biển chỉ dẫn rõ ràng.

Phân loại lối thoát nạn trong công trình xây dựng

Hướng thoát nạn theo phương ngang và phương đứng

Trong thiết kế an toàn công trình, lối thoát nạn được phân theo hai hướng chính: phương ngang và phương đứng. Thoát nạn theo phương ngang là việc dẫn người ra khỏi khu vực nguy hiểm đến nơi an toàn qua hành lang, cửa thoát hiểm. Trong khi đó, thoát theo phương đứng thường sử dụng cầu thang bộ, giếng trời hay thang thoát hiểm ngoài trời để đi xuống đất an toàn. Việc kết hợp cả hai hướng giúp đảm bảo luồng di chuyển liên tục, tránh ùn tắc khi khẩn cấp.

Các thành phần cấu tạo nên lối thoát nạn hiệu quả

Một lối thoát nạn đạt tiêu chuẩn thường bao gồm: cầu thang thoát hiểm có kích thước tối thiểu, lan can an toàn; hành lang thoát hiểm đủ rộng và không bị cản trở; cửa thoát hiểm có khả năng chống cháy và dễ mở khi khẩn cấp. Ngoài ra, giếng trời cũng đóng vai trò như một không gian thông gió, giúp thoát khói trong các tình huống hỏa hoạn. Tất cả bộ phận này cần được kiểm tra định kỳ để đảm bảo khả năng vận hành khi xảy ra sự cố.

Phân loại lối thoát nạn theo loại hình công trình

Tùy từng công trình, lối thoát nạn cần thiết kế linh hoạt để phù hợp với mật độ người sử dụng và nguy cơ cháy nổ. Nhà cao tầng thường sử dụng thang bộ kín, kết hợp thang thoát hiểm ngoài trời để phân luồng. Nhà xưởng ưu tiên lối thoát mở, ít vật cản, có sơ đồ hướng dẫn rõ ràng. Trong khi đó, trường học, khách sạn phải đảm bảo cả ban ngày và ban đêm đều có thể sơ tán nhanh, nên thường bố trí nhiều lối thoát hiểm dự phòng, cùng hệ thống chiếu sáng khẩn cấp.

Phân biệt đường thoát nạn và lối thoát nạn

Trong công tác đảm bảo an toàn cháy nổ, việc phân biệt rõ lối thoát nạn và đường thoát nạn là yếu tố cốt lõi để thiết kế và vận hành công trình đúng quy chuẩn. Theo QCVN 06:2021/BXD và Thông tư 02/2021/TT-BXD, hai khái niệm này được quy định rõ ràng, nhưng trên thực tế lại thường bị sử dụng lẫn lộn.

Lối thoát nạn là điểm chuyển tiếp – nơi người trong tòa nhà có thể rời khỏi khu vực nguy hiểm, như từ phòng ra hành lang, thang bộ hay ra ngoài trực tiếp. Lối này không nhất thiết phải dẫn thẳng ra không gian ngoài trời, nhưng phải nối tới một không gian an toàn, chẳng hạn như buồng thang bộ loại 3 hay hành lang thoát hiểm.

Trong khi đó, đường thoát nạn là toàn bộ tuyến đường liên hoàn, liên tục và không bị chặn từ điểm bất kỳ trong công trình cho tới nơi an toàn bên ngoài. Đường này bao gồm cả lối thoát nạn, hành lang, thang bộ, sảnh và các khoảng trống bên ngoài – tất cả đều phải đảm bảo chiếu sáng, thông gió, và chỉ dẫn rõ ràng theo TCVN 3890.

Tóm lại, lối thoát nạn là một phần trong đường thoát nạn. Nếu ví đường thoát nạn là hành trình thoát hiểm thì lối thoát nạn chính là cánh cửa đầu tiên giúp bạn bắt đầu hành trình ấy.

Quy định về lối thoát nạn trong PCCC

Theo QCVN 06:2021/BXD ban hành kèm Thông tư 02/2021/TT-BXD, lối thoát nạn là thành phần quan trọng đảm bảo an toàn tính mạng con người khi xảy ra cháy. Tiêu chuẩn lối thoát nạn được quy định rõ ràng về vị trí, cấu tạo, chiều rộng và khoảng cách giữa các lối.

Lối thoát nạn là đường di chuyển liên tục, không bị cản trở, dẫn người từ bất kỳ vị trí nào trong công trình ra ngoài khu vực an toàn. Có thể là lối ra trực tiếp ra ngoài, qua hành lang, tiền sảnh, hoặc buồng thang bộ được bảo vệ. Mỗi công trình đều phải có ít nhất hai lối thoát nạn độc lập để tăng khả năng di chuyển an toàn – đây là quy định về lối thoát nạn thứ 2, đặc biệt bắt buộc với công trình có đông người như trung tâm thương mại, chung cư.

Chiều rộng lối thoát hiểm cũng được chuẩn hóa: không nhỏ hơn 0,8 m với nhà ở gia đình, và từ 1,2 m trở lên đối với công trình công cộng, đảm bảo đủ không gian cho dòng người thoát nạn. Với nhà xưởng, quy định lối thoát hiểm trong nhà xưởng yêu cầu phải có tối thiểu 2 lối thoát nạn từ mỗi khu vực sản xuất, lối đi không được cản trở bởi máy móc, vật liệu.

Khoảng cách giữa hai lối thoát nạn cũng là yếu tố bắt buộc: không được nhỏ hơn 1/3 đường chéo lớn nhất của mặt bằng khu vực cần thoát nạn (theo TCVN 2622:1995). Điều này giúp phòng ngừa rủi ro khi một lối bị chặn bởi đám cháy.

Thang thoát hiểm ngoài trời – Giải pháp lối thoát nạn hiệu quả

Khi nào cần lắp thang thoát hiểm ngoài trời?
Thang thoát hiểm ngoài trời là giải pháp bổ sung hiệu quả cho lối thoát nạn trong các công trình không đủ diện tích bố trí thang thoát hiểm trong nhà hoặc cần tăng cường phương án thoát hiểm độc lập. Cụ thể, thang ngoài trời thường được yêu cầu trong:

• Nhà ở cao tầng từ 3 tầng trở lên, đặc biệt là nhà ống, nhà phố liền kề.
• Công trình cải tạo, không đủ điều kiện lắp thang bộ bên trong.
• Nhà xưởng, trường học, bệnh viện – nơi có nguy cơ cháy cao và số người tập trung lớn.

Ưu điểm vượt trội của thang thoát hiểm ngoài trời
Không chỉ giúp mở rộng phương án thoát hiểm khi hỏa hoạn, thang ngoài trời còn:

• Tách biệt khỏi không gian cháy, hạn chế lửa, khói lan truyền.
• Thi công nhanh, dễ cải tạo, không ảnh hưởng nhiều đến kết cấu hiện hữu.
• Không chiếm diện tích sử dụng bên trong, phù hợp với nhà chật hẹp, đất đô thị.

Yêu cầu kỹ thuật và lỗi cần tránh
Để đảm bảo an toàn thoát nạn, thang ngoài trời cần tuân thủ:

• Chiều rộng tối thiểu 0,9m; tay vịn hai bên cao từ 1,1m.
• Bậc thang không trơn trượt, chịu lực tốt, có chiếu nghỉ nếu cao quá 9m.
• Tránh lỗi phổ biến như: bố trí thang sát ban công có cửa sổ dễ cháy; không che chắn mưa; chọn vật liệu không chịu được nhiệt hoặc ăn mòn nhanh.

Việc đầu tư đúng chuẩn cho lối thoát nạn ngoài trời không chỉ là tuân thủ pháp lý, mà còn là bảo vệ sinh mạng con người trong những tình huống khẩn cấp.

Những sai lầm thường gặp khi thiết kế lối thoát nạn

Dù được xem là yếu tố sống còn trong công trình, lối thoát nạn vẫn thường bị thiết kế sai lệch, tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng khi xảy ra sự cố cháy nổ hoặc thiên tai. Việc tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật xây dựng và các tiêu chuẩn PCCC hiện hành là điều bắt buộc, nhưng thực tế vẫn còn nhiều sai sót đáng báo động:

• Chỉ bố trí một lối thoát nạn duy nhất: Điều này trái với QCVN 06:2022/BXD – quy định tối thiểu hai lối thoát riêng biệt nhằm đảm bảo dòng người di chuyển không bị ùn tắc, đặc biệt trong nhà cao tầng hoặc khu tập trung đông người.
• Thiết kế sai chiều rộng, cửa mở ngược chiều thoát: Nếu cửa thoát nạn không mở theo hướng thoát hiểm hoặc quá hẹp so với lưu lượng người, sẽ gây cản trở khi có sự cố khẩn cấp.
• Thiếu biển báo, đèn hướng dẫn và ánh sáng sự cố: Các thiết bị này có vai trò định hướng trong điều kiện khói bụi, mất điện. Thiếu chúng, người thoát nạn dễ hoảng loạn, di chuyển sai hướng hoặc mắc kẹt.

Việc đầu tư đúng vào lối thoát nạn là hành động thiết thực để bảo vệ tính mạng và tài sản. Nếu bạn cần hỗ trợ tư vấn giải pháp phù hợp, hãy liên hệ với chúng tôi qua 0923 058 886 – đội ngũ kỹ thuật của chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành, giúp bạn thiết kế một hệ thống an toàn – chuẩn chỉnh – bền vững cho tương lai.